Tweeëntwintig april was een belangrijke en feestelijke dag voor Stichting Geef de kinderen van Mpongwe een toekomst (GKMT). Op die dag werd de vakschool overgedragen aan het Zambiaanse landbouwministerie. GKMT laat zo zien dat projecten succesvol afgerond kunnen worden, ook tijdens een pandemie. Yvonne van Driel (Partin) sprak met voorzitter Ton Korsten-Korenromp: “Ik ben heel blij dat we de school nu overgedragen hebben.”

Op 22 april werd het George Korsten Vocational Training College (GKVTC), het GCMF-guesthouse en het OVC-project (project voor kwetsbare kinderen) in aanwezigheid van de Zambiaanse minister Michael Katambo officieel overgedragen aan het Ministerie van Landbouw. Het Zambian College of Agricuture (ZCA) Monze zal de boel runnen. In haar speech die voorzitter Ton Korsten-Korenromp op deze feestelijke dag uitsprak, verwoordt ze het zo: “A historic day. Cutting the ribbon, made my dream come true.”

In 2009 ontstond de droom voor een instituut voor beroepsonderwijs. Samen met haar, nu overleden, man George zag ze dat er voor jonge mensen in Mpongwe weinig kansen waren, terwijl er wel een tekort aan vakmensen bestond. Ze vroegen zich af of het opzetten van een dergelijk trainingscentrum voor kinderen uit arme gezinnen mogelijk was. Een college met bibliotheek, praktijkruimtes, een boerderij en sportaccommodaties waar jongeren intern kunnen verblijven en een vak leren. Het leek een erg ambitieus plan, maar in 2011 werd met de bouw van de school begonnen en in 2014 gingen de eerste cursussen van start. De school kreeg de naam George Korsten Vocational Training College ter nagedachtenis aan haar man.

Overdracht in vertrouwen
Korsten-Korenromp had er een dagtaak aan. Zij wil nu haar werk voor de stichting afbouwen. Bovendien was vanaf het begin de gedachte dat de projecten lokaal gedragen moesten worden. “Het is altijd de bedoeling geweest om de projecten over te dragen aan lokale instanties. Ik ben daarom heel blij dat we de school nu overgedragen hebben.” Het vertrouwen in ZCA Monze is groot. “Het afgelopen jaar heeft ZCA Monze laten zien dat zij de zaken professioneel aanpakken. In september 2020 zijn 69 studenten gestart en nu is er voor de instroom in september 2021 al een wachtlijst.” Maar die overdracht ging niet vanzelf. Ook het Zambiaanse bestuur moest akkoord gaan. En daarbij moesten alle papieren en agenda’s op tafel. En dat bleek niet altijd makkelijk. Maar nu is het dan zover. Een mijlpaal!

Bij de heuglijke happening op 22 april waren ZNBC, de nationale televisie en veel lokale pers aanwezig. Lees hier de speeches die Ton Korsten-Korenromp en Michael Katambo gaven op deze bijzondere dag.

Meer weten over het George Korsten Vocational Training College? Klik hier. 

Tekst: Yvonne van Driel
Foto’s: Stichting Geef de kinderen van Mpongwe een toekomst (Zambia)

Weeshuizen komen meestal negatief in het nieuws. Geen wonder, want ieder kind verdient het om veilig op te groeien en ‘gewoon’ kind te kunnen zijn. Het liefst in een gezin. Alternatieve, familiegerichte zorg geldt internationaal als meest geschikt en kindvriendelijke manier om kinderen een thuis te bieden. Particuliere initiatieven (PI) zetten zich daar wereldwijd voor in. Daarover in gesprek gaan was de reden dat leden van Partin op 19 maart het webinar Zorg voor kwetsbare kinderen – hoe pak je dat aan? organiseerden. Het werd een interactief webinar boordevol voorbeelden dat de zorg voor kwetsbare kinderen ook anders kan.

In het onlangs verschenen rapport in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking kwam de opmerking meermaals voorbij: Omwille van vrijwilligersreizen zouden weeshuizen onnodig in stand geworden gehouden. Terwijl bekend is dat zulke tehuizen voor (wees)kinderen negatieve gevolgen hebben. Een van de oorzaken dat weeshuizen blijven bestaan is de financiële ondersteuning vanuit het ‘globale westen’. De vraag is dan ook of hulporganisaties – hoe goed bedoeld ook – het fenomeen weeshuis in stand houden of bijdragen aan de oplossing. Bep van Sloten, gespecialiseerd in Family Based Child Care en bestuurslid van o.a. Stichting SOJA, pakte dit praktisch op: ‘Hoe vertaal ik wat ik lees van grote organisaties over weeshuizen naar onze kleine stichting en ons project in de woestijn van Namibië?’

Bep vertelde uitvoerig over de transitie van weeshuis naar gezinsgerichte zorg in Namibië. Deze transitie werd uiteindelijk een succes door de professionele aanpak van de lokale partner. Maar dat had wel wat voeten in aarde. Vooral het maatwerk, het betrekken van overheid en de omslag van denken vergde energie. Veel (pleeg)gezinnen bleken namelijk afhankelijk van de financiële bijdrage en door anderen genomen beslissingen en toonden weinig eigen initiatief. Door samenwerking met de lokale kinderbescherming, het richten op traumabegeleiding en sociaal emotionele ondersteuning en een ingebouwd monitoring en evaluatiesysteem konden de kinderen beter begeleid worden.

En om op de prangende vraag over oorzaak of oplossing terug te komen, concludeerde Bep: ‘Laten we zelf het heft in handen nemen en samenwerken – met elkaar in gesprek gaan, nu en via de initiatieven die er zijn’. Met dat in gedachte gingen de deelnemers aan de hand van vijf onderwerpen met elkaar in gesprek over de dilemma’s en geleerde lessen. Elk vanuit de eigen specifieke situatie. Zo werd er gesproken over de transitie van weeshuis naar gezinsgerichte zorg, de organisatie daarvan, gezinsgerichte zorg voor special needs kinderen, familieversterking en re-integratie. In elke groep werd de rol van het particulier initiatief (PI) als faciliterend en ondersteunend gezien. Soms kan aanwezigheid van een buitenlands PI deuren openen, maar de lokale partner blijft leidend. En betrek de overheid bij het project. Niet altijd gemakkelijk maar wel belangrijk. En omdat het de opvang van kwetsbare kinderen een complexe problematiek is, neem kleine stappen. Maar denk vooruit. Of zoals een van de deelnemers opmerkte: ‘Think big, act small’.

Een andere deelnemer verzuchtte: ‘Er is heel veel te doen, maar samenwerken maakt veel mogelijk.’ En dat blijkt. Al 30 PI ondertekenden de pledge Every Child a Family en onlangs werd het initiatief Family Power waarin 9 PI samenwerken gelanceerd. Al deze PI – en vele anderen – dragen bij aan oplossingen opdat meer kinderen een veilig thuis ervaren.

Tekst: Yvonne van Driel (Partin)
Foto: Kidscare Kenia (Kenia)

Op verzoek van meerdere leden faciliteerde Partin in samenwerking met Better Care Network Netherlands dit webinar. Met speciale dank aan Bep van Sloten (Stichting SOJA), Patricia Nieuwenhuizen (Better Care Network Netherlands), Marre Adu Ampong (Adamfo Ghana), Marijke Acket (IMBA) en Monique Derrez (Dutch Tanzania Foundation en initiatiefnemer Every Child a Family).

Particuliere initiatieven zijn actief op velerlei gebied en zoeken creatieve oplossingen om de hulpvraag aan te pakken. P.I.P. Foundation is zo’n organisatie. Deze stichting, actief in Kenia, ontwikkelde een pragmatische en kindvriendelijke methodiek voor hulpverleners die zowel preventief als curatief werken met kwetsbare kinderen en gezinnen met complexe psychosociale problemen. Daarbij gebruikmakend van duplo-poppetjes.

Om een goed beeld te krijgen wat er speelt in het leven kwetsbare kinderen is het van belang een goede manier te vinden om het kind zijn of haar levensverhaal te laten vertellen. Vaak zijn deze kinderen door hun traumatische voorgeschiedenis wantrouwend geworden naar de buitenwereld en gebruiken ze overlevingsmechanismes om niet herinnerd te worden aan hun verleden, door niet het ‘ware’ verhaal te vertellen, of de ‘ woorden’ er voor te hebben. P.I.P. Foundation heeft een Counselling Interview Methodiek ontwikkeld waar met behulp van een non-verbaal hulpmiddel, duplo-poppetjes, het kind in zeer korte tijd zijn complexe geschiedenis letterlijk en figuurlijk kan laten zien. Door het stellen van relationele vragen over de gezinsverhoudingen, communicatiepatronen, conflicten, hulpbronnen en de beïnvloeding van de systemen waaraan het kind gelieerd is komt de hulpverlener aan de ‘root causes’ van de problemen.

Samen met het kind stelt de hulpverlener een oplossingsgericht begeleidingsplan op voor het kind, het gezin en alle betrokken partijen, om het kind weer de veilige, zekere plek terug te geven waar hij/zij kan opgroeien zonder de ballast van zijn verleden, en zich kan richten op een betere toekomst.

P.I.P. (Puppet Interview Progamme) heeft een handboek en trainingsgids geschreven voor ervaren hulpverleners die werken vanuit een systemische contextuele visie met het kind als uitgangspunt. Het handboek geeft de uitleg van de theoretische concepten waarop de methodiek is opgebouwd. gezinsverhoudingen, communicatiepatronen, conflicten, hulpbronnen en overlevingsstrategieën. De trainingsgids geeft de praktische handvaten voor de hulpverlener per module om zelfstandig de training aan collega’s te geven.

Het handboek en de trainingsgids zijn hier te downloaden.

Bron: P.I.P. Foundation | Better Care Network Netherlands

“Als je een vak geleerd hebt, ben je iemand.” Met die stelling startte Jan Vervoort het webinar Hoe kun je beroepsonderwijs vormgeven? dat Partin op 16 februari organiseerde. De 33 deelnemers stelden elkaar vragen, deelden hun ervaringen en gaven tips. Beroepsonderwijs is vaak ‘the missing link’ is in het onderwijssysteem in landen in het globale zuiden en het zijn juist de Particuliere Initiatieven die beroepsonderwijs propageren, want ‘niet iedereen kan na de middelbare school naar de universiteit’ en ‘technische beroepen verdienen meer waardering’.

In landen in het globale zuiden zijn goede vakopleidingen op de vingers van een hand te tellen. En hoewel SDG 4 streeft naar gelijke toegang tot betaalbaar en kwaliteitsvol onderwijs waaronder technisch onderwijs is beroepsonderwijs voor politici en beleidsmakers geen of nauwelijks een aandachtsveld. Ook binnen de internationale samenwerking lijkt het een vergeten thema. Sommige Particuliere Initiatieven (PI) vullen die leegte en ondersteunen allerlei vormen van beroepsonderwijs.

Dat juist PI beroepsonderwijs propageren en opzetten is niet verwonderlijk. Onderwijs wordt gezien als een belangrijk onderwerp voor ontwikkeling. Zo begeleidt Yayasan Setetes Embun een kleuterschool in Indonesië, maar zag dat beroepsonderwijs nauwelijks aangeboden wordt. Daar wil de stichting iets aan doen. Want niet iedereen wil of kan na de middelbare school naar de universiteit, maar andere mogelijkheden voor een vervolgopleiding zijn er niet. En zonder vakmensen en dus vakonderwijs kan geen enkel land. Het zijn tenslotte de makers van morgen.

Vakmensen
Jan Vervoort (Hakuna Matata) lanceerde de stelling “Als je een vak geleerd hebt, ben je iemand, want dat geeft een goed gevoel van eigen waarde, je kunt je eigen leven inrichten, je eigen bedrijf beginnen en geld verdienen.” Na de inleiding door deze gepensioneerde leerkracht werd in groepen dieper ingegaan op de do’s and don’ts van het opzetten van vakscholen, studiebeurzen en samenwerking met lokale partners en overheden. De rode draad door de verschillende gesprekken is samen te vatten in 3 uitgangspunten: (her)kennen van behoefte aan vakkennis en de kansen op de arbeidsmarkt, het creëren van draagvlak onder de plaatselijke bevolking en lokaal eigenaarschap door zowel partnerorganisatie als overheidsinstanties.

Skills for life
Onder de deelnemers waren PI die al langer dan 10 jaar vakscholen runden, andere die net begonnen en sommige die dat van plan waren. In alle gevallen was de kwaliteit en de aansluiting op de plaatselijke behoefte belangrijk. Wat is de niche in de arbeidsmarkt en hoe kunnen de gediplomeerde vaklui kwaliteit leveren die onderscheidend is. Het curriculum moet daarop aansluiten. Een uitdaging op zich waar de vaak kleinschalige projecten niet voor terugdeinzen.

Naast technische vakken worden ook andere vakken aangeboden, zoals economie, boekhouding en bedrijfsmanagement. In sommige gevallen worden rollen doorbroken en nemen zogenaamde skills for life een prominente plaats in. Hierdoor wordt het zelfvertrouwen vergroot en krijgen de jongeren de keuze om verder te studeren, te werken of zelf een bedrijf te beginnen. Een erkend diploma geeft die meerwaarde. En naderhand de leerlingen blijven volgen. Dat is impact meten pur sang.

Learning and earning
Van de bouw van een school tot salarissen, van schoolgeld tot studiebeurzen, het kost allemaal geld. Wie financiert wat? Het vergt soms veel tijd om de overheid te overtuigen dat zij verantwoordelijk zijn voor het betalen van de lerarensalarissen. Maar ook de ouders en hun kinderen zelf moeten bijdragen. Het ‘gimme-gimme-handje’ zoals een van de deelnemers het noemde, hoeft niet altijd gevuld te worden. Zo wil de stichting Support 4 Ghanese Kids jongeren ondersteunen met studieleningen. Dat daar haken en ogen aan zitten maakt het een echte uitdaging, want die pot (waaruit die leningen komen) moet gevuld worden. Het liefst door lokale inleg. Omdat het vaak praktisch onderwijs is, is het een beproefde methode om de opbrengst van de verkoop van gemaakte producten of geleverde diensten van de leerlingen te investeren in de school. Een voorbeeld van learning and earning.

Zelfstandig
Uiteindelijk zal de lokale partner de vakschool overnemen, zoals de Lycée Technique à Boulsa in Burkina Faso. Deze technische school met meer dan 500 leerlingen, die de opleiding Elektrotechniek, Bouwkunde of Metaalbewerking volgen, wordt al sinds 2005 door de lokale staf zelfstandig geleid. Een mooi voorbeeld van Stichting Hakuna Matata.

Tot slot vatte Jan Vervoort de dynamiek van de gesprekken samen. “Het is een aarzelend begin geweest. Het moest even loskomen.” Maar voegt hij toe: “Ik had niet verwacht dat we met zoveel mensen zouden zijn. Het is heel fijn dat Partin het mogelijk maakt om elkaar op deze manier te ontmoeten.”

Tekst: Yvonne van Driel
Foto: Hakuna Matata (Burkina Faso)

Dit was een eerste Partinwebinar. De volgende webinar heeft als thema Gezinsgerichte zorg. Binnenkort meer informatie op deze site hierover.

Kan je met een eigen hulporganisatie een groot verschil maken? Die vraag fascineert onderzoeker Sara Kinsbergen (Radboud Universiteit). Lisa Develtere van Sociaal.Net sprak met haar over hulpacties door burgers, hun motivatie, het potentieel en de risico’s. Wij mochten dit interview van Sociaal.Net integraal overnemen. Daarvoor zijn we erg dankbaar. Want alles wat Kinsbergen in dit interview zegt, is het delen waard. 

BURGERS VOOR BURGERS

Na haar bachelor ‘Maatschappelijk Werk’ aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen, trok Sara Kinsbergen naar Nijmegen in Nederland om zich aan de Radboud Universiteit toe te leggen op International Development Studies. Zelfs met haar masterdiploma twijfelde ze of ze wel kundig genoeg was om aan de slag te gaan in ontwikkelingssamenwerking.

Tegelijk zag ze na de Tsunami in Zuidoost-Azië (2004) enorm veel gewone burgers in actie schieten. “Vol lef, zelfvertrouwen en bevlogenheid begaven ze zich op het terrein van ontwikkelingssamenwerking”, herinnert ze zich. “Ik vroeg me af waarom ze dit deden en hoe.”

Die eenvoudige vragen drijven vandaag nog steeds haar onderzoek naar wat in Nederland ‘particuliere initiatieven’ en in Vlaanderen ‘vierdepijlerorganisaties’ heet. In sociaalwerkjargon heten dit burgerinitiatieven.

Kinsbergen, die intussen programmadirecteur is van de Advanced Master in International Development, deelde tijdens de eerste golf van de coronapandemie tips voor burgers die dicht bij huis een hulpactie wilden opzetten. Hoe zorg je dat je geïnvesteerde tijd en geld zo goed mogelijk rendeert?

Burgers die een school oplappen in Marokko of een waterput bouwen in India lijken misschien op het eerste zicht veraf te staan van mensen die in eigen land voedselpakketten bedelen. Toch ziet Kinsbergen duidelijke parallellen. Die gelijkenissen zitten zowel in de groep die in actie schiet, de triggers als hun motivatie. Maar ook de valkuilen zijn gelijkaardig.

Wat is het profiel van de burger die een hulpinitiatief start?

“De grote groep is 55-plus, hoger opgeleid en heeft een gemiddeld tot bovengemiddeld inkomen. Het zijn over het algemeen gezonde mensen die tijd en geld tot hun beschikking hebben. Het is zeker geen eliteclub, het gaat om hele gewone mensen. Ze hadden evengoed een wandelclub kunnen starten, maar besloten in plaats daarvan om zich in te zetten voor een betere wereld.”

Wat triggert mensen om de stap te zetten?

“Weinig mensen zoeken het bewust op. Er speelt meestal toeval. De trigger is vaak een persoonlijke ontmoeting. Mensen zijn op reis, zien of horen iets en denken: ‘Dit kan niet, ik moet in actie komen.’ Veel mensen kunnen zich dat moment nog heel precies herinneren.”

“Maria wilde bijvoorbeeld al heel lang een verre reis maken, maar haar man Jos wilde dat niet. Nu ze 45 jaar getrouwd zijn, is het nu of nooit. De bestemming wordt Tanzania, want ze spreken er Engels, het is er warm en er was een aanbieding bij het reisbureau. Eenmaal in Tanzania neemt een taxichauffeur hen mee naar een school. Ze schrikken van de slechte staat van het gebouw. ‘We moeten iets doen.’ Eens thuis vragen ze aan familie en vrienden, in plaats van een cadeau voor hun jubileum, geld voor de school.”

De meeste mensen hebben dus geen diploma van ontwikkelingsstudies?

“Zeker niet. Meestal zijn het wel ondernemende mensen. Ze zijn innovatief en weten van aanpakken, soms hebben ze een eigen bedrijf. Vaak waren ze al actief in de eigen stad of wijk, maar ze waren niet per se bezig met internationale solidariteit.”

“Ik ken een eigenaar van een supermarkt die een stichting oprichtte. ‘Had je me tien jaar geleden verteld dat ik iets ging doen met ontwikkelingssamenwerking, ik had je voor gek verklaard’, zei hij me onlangs. Maar zijn supermarkt won een wedstrijd van een theemerk voor de mooiste winkelinrichting. De prijs? Een reis naar Kenia.”

“Tijdens de reis bezochten ze een weeshuis. Ze krijgen een rondleiding, delen wat snoep uit. ‘Zag je die douches?’, zeggen ze tegen elkaar. ‘Dat kan toch niet.’ Dus beginnen ze in de supermarkt geld in te zamelen om de douches te renoveren.”

Wat maakt dat het niet bij een wild idee blijft dat verwatert eens ze terug thuis zijn?

“De mensen zitten in een hulproes. Ze komen thuis, delen hun verontwaardiging en hun plan om te helpen met familie en vrienden. Ze zijn zo gepassioneerd dat de omgeving reageert, vaak met geld.”

“Binnen de kortste keren hebben ze veel geld ingezameld. Genoeg om bijvoorbeeld die douches te renoveren. De renovatie verloopt vlot. Vervolgens merken ze een andere nood op. ‘De kinderen hadden niets om mee te spelen. Kom, we bouwen een speeltuin.’ En ze zijn weer vertrokken. De eerste succeservaring maakt dat het project doorgaat en de hulproes zich voortzet.”

“De eenmalige acties zijn moeilijker op te sporen, dus ik kan niet inschatten hoe vaak het bij één actie blijft. Wel zie ik dat veel projecten snel formaliseren. De reden is praktisch: er komt zodanig veel geld op een privérekening binnen dat mensen er ongemakkelijk van worden. In Nederland starten mensen daarom een stichting, in België een vzw.”

“Vanaf dan wordt het serieus. Je moet je doel vastleggen, een bestuur samenstellen, er komen meer mensen bij. Plots zijn Jos en Maria ontwikkelingswerkers. Organisaties die formaliseren, blijven lang bestaan. We volgden 260 Nederlandse organisaties van 2008 tot 2017. 80 procent bleef bestaan. En zij die in die periode stopten, waren gemiddeld zestien jaar actief.”

Wat motiveert mensen om te blijven doorgaan?

“Als we vragen om in eigen woorden de motivatie te omschrijven, steken ‘solidariteit’ en ‘een bijdrage leveren aan een betere wereld’ er boven uit. Op de derde plaats geven mensen aan dat hun geloofsovertuiging ze motiveert. Meer onderliggende drijfveren zijn de persoonlijke relaties die ze opbouwden. Ze voelen een enorme verantwoordelijkheid om die mensen die ze hebben ontmoet te ondersteunen.”

“Het is veel meer dan louter een hobby. Voor sommige mensen wordt het na verloop van tijd een invulling van hun identiteit, ook al begon het niet zo. En die verwevenheid met hun identiteit maakt stoppen moeilijk.”

Burgerinitiatieven kennen een sterke opmars. Is het een trend?

“Zowel dicht bij huis, als veraf groeit de solidariteit. Je kan echt niet zeggen dat de samenleving louter verhardt. Er is een bredere trend van doe-het-zelvers. Er is ook sprake van een overheid die op verschillende terreinen een groter beroep doet op de burger: de participatiemaatschappij. Dat zien we onder andere terug in de vermaatschappelijking van de zorg.”

“Tegelijk stijgt met de vergrijzing het aandeel ouderen in de bevolking. En we weten dat oudere mensen vaak meer tijd hebben. De kinderen zijn het huis uit, mensen zijn met pensioen. Zij zoeken naar manieren om hun vrije tijd in te vullen. Maar pas op, niet enkel babyboomers steken hun tijd in dit soort projecten. Dat viel erg op tijdens de coronacrisis: plots kwamen allemaal mensen in actie, ook heel veel jonge mensen.”

Er was op veel plaatsen een golf van solidariteit.

“Ik zag gelijkaardige dingen gebeuren als ik in mijn onderzoek tegenkom. Mensen schieten in actie nadat ze een soort van shock ervaren. Waar je normaal ver weg moet gaan om zo’n shockervaring te hebben, gebeurt het nu hier. We zagen plots mensen met problemen in onze eigen omgeving. Interessant is dat die problemen er vaak al langer waren, maar we er eerder minder oog voor hadden.”

“Mensen gingen honden uitlaten, boodschappen doen voor de buurman, gaven stoepconcerten voor ouderen die niet meer buiten mochten. Ons veilige leventje werd verstoord en we willen iets doen, helpen. ”

“De grote valkuil begint bij die hulproes. Je ziet een probleem, maar dat is vaak je interpretatie van een situatie. We zien een buurvrouw elke dag alleen aan haar raam zitten en denken dat ze eenzaam is. We willen dat probleem oplossen en liefst zo snel mogelijk. Maar dat is gevaarlijk, want je slaat cruciale stappen over.”

“Je neemt geen tijd om te kijken wie er nog helpt. Je gaat niet in gesprek. Is je buurvrouw wel echt eenzaam? Wie weet belt ze de hele dag met vriendinnen. Of vindt ze het heerlijk om daar te zitten. En ervaart wie je wil helpen jouw hulp ook als een oplossing?”

“Het probleem is dat je denkt en spreekt voor andere mensen. Je ontneemt iemand zijn stem. Dat is op zich al heel kwalijk, maar je kan ook kwaad berokkenen met je interventie.”

“Het best van al doe je eerst niks. Neem tijd om te luisteren en vragen te stellen. Laat je eigen ideeën los, laat je verrassen. Laat mensen uitdrukken waar hun noden liggen, of juist dat ze misschien geen noden hebben.”

“Dat klinkt vanzelfsprekend, maar mensen vinden dat heel moeilijk eens ze in die hulproes zitten. Het is gemakkelijk om iets te doen. Het geeft je een goed gevoel. Maar je gaat aan zo veel dingen voorbij. Soms vergt het meer lef om niet te helpen dan wel te helpen. Want dat gaat in tegen onze natuur.”

“Indien je vaststelt dat er toch een acute nood is, is de vervolgvraag: hoe ga ik de hulp handen en voeten geven? Ga je in je eentje helpen? Wat is je rol? Geef je geld of ook advies? Zet je op de korte termijn in of werk je toe naar langetermijnoplossingen? De codewoorden zijn ook hier: tijd, afstand, geduld en bescheidenheid.”

Heel wat verenigingen voor mensen met een migratie-achtergrond zetten ook projecten op in hun thuisland. Pakken zij het beter aan?

“Ze hebben een aantal voordelen, zoals meer kennis over de taal, cultuur en context. Ze kunnen dus interventies opzetten die beter aansluiten bij wat er nodig is. Tegelijk botsen ze op andere moeilijkheden. Zo voelen ze meer druk omdat er veel van hen verwacht wordt, bijvoorbeeld van hun dorp of familie. Of ze vluchtten om politieke redenen. Het kan voor hen moeilijker zijn om een neutrale rol te spelen en te doen wat zij zelf het beste achten.”

Bij vierdepijlerorganisaties en burgerinitiatieven zie je wel eens paternalisme en koloniale denkbeelden opduiken. Wat dan?

“Het is een cliché dat ze daar allemaal vatbaarder voor zijn, toch moeten we waakzaam zijn. Ik ben soms verbaasd en bezorgd over het taalgebruik. Zelfs mensen die al heel lang actief zijn, drukken zich toch in generieke termen uit over andere mensen.”

“Bepaalde vormen van hulp houden neokoloniale ideeën in stand. Generaties kinderen worden grootgebracht met het idee dat als er een probleem is, je geluk moet hebben dat er een witte man passeert uit een ver land. En dat is zorgelijk. Het zorgt voor een cultuur van nederigheid en afhankelijkheid. Waar we vervolgens van alles van gaan vinden, terwijl we het eigenlijk zelf gecreëerd hebben.”

“Bovendien hebben veel initiatieven het moeilijk om hun lokale partnerorganisatie in zijn rol te erkennen. Ze hebben de neiging om er erg bovenop te zitten. Ze leggen hun eigen ideeën op over hoe je een project opzet, een organisatie leidt, verslag uitbrengt.”

Dat gaat over macht.

“Zeker. Het risico bestaat dat wie betaalt, bepaalt. Veel organisaties zijn zich daar bewust van en gaan er heel omzichtig mee om, maar in de praktijk spelen veel particuliere initiatieven een sterke rol in de besluitvorming. Ze vinden het moeilijk om afstand te nemen.”

“Wat natuurlijk meespeelt, is dat ze het heel goed willen doen. Ze krijgen geld van bekenden en willen dat het goed besteed wordt. Anders moeten ze aan nonkel Jan uitleggen dat het geld dat ze hebben ingezameld verdwenen is.”

“Vaak vinden mensen ook dat er tegenover al die energie die ze in het in het project steken, iets moet staan. Ik noem het de fun-factor: direct aanwezig zijn, lintjes knippen, lachende kinderen zien. Dus als ik vraag om een bescheiden rol op de achtergrond in te nemen, vraag ik veel. Het zou goed zijn, daar ben ik zeker van, maar ik weet door mijn onderzoek dat ik misschien het onmogelijke vraag en de aanwezige energie kapotmaak.”

Burgerinitiatieven kijken vaak kritisch naar de gevestigde hulpkanalen. Ze vinden ze traag en log.

“Het gevaar dat professionele organisaties log worden en ver afdwalen van hun hart is reëel. Terwijl burgerinitiatieven een luid bonkend hart hebben en heel dynamisch zijn. Als ik kleine initiatieven oproep om te temporiseren, bedoel ik niet dat ze moeten worden zoals die grote organisaties. Het is zoeken naar een gulden middenweg. Dat hart gebruiken als motor, maar niet als verblindende factor.”

“Want potentieel kunnen burgerinitiatieven een grote impact hebben. Ze hebben door hun bevlogenheid toegang tot veel hulpbronnen: geld, kennis, tijd van mensen. Als je die hulpbronnen juist inzet, kan je duurzame verandering brengen.”

“Ik hoor vaak van burgerinitiatieven dat ze probeerden samenwerken met grote organisaties en dat een frustrerende en zelfs kleinerende ervaring was. Dat is heel erg. Het gevolg is dat ze naast elkaar werken. De particulieren doen aan directe armoedebestrijding en zeggen: ‘Laat hen maar de grote structuren aanpakken.’ Maar zo werkt het niet. Beide zijn nodig, maar enkel als je echt samenwerkt is de som van één plus één drie.”

“Als je samenwerkt, kan je inhaken op elkaars strategie, elkaar versterken. Marc deelt bijvoorbeeld voedselpakketten uit, maar een grote organisatie probeert samen met de overheid het gebied meer zelfvoorzienend te maken. Die voedselpakketten doorkruisen die strategie. Maar ze zouden bijvoorbeeld wel kunnen helpen als ze enkel in het droogseizoen worden ingezet. Om tot synergie te komen moet je elkaar wel kennen, herkennen en respecteren.”

“Vaak wel. Burgerinitiatieven worden vaak weggezet als amateuristisch omdat ze niet de taal spreken van professionals. Ze hebben geen kantoor, doen niet aan impactmeting en hebben stomme namen zoals ‘Waterputten voor Kenia’. Ze worden bij voorbaat gedevalueerd tot gepruts in de marge.”

“Ik zie hetzelfde gebeuren in het sociaal werk: de professionals kijken vaak neer op vrijwillige initiatieven. Die voedselpakketten of die soepkeuken vinden we geen echte hulpverlening. We vinden het zelfs verstorend. Als omgekeerd ook burgers in clichés blijven denken, zoals: ‘Bah, die bureaucratie.’ Of ‘Het geld blijft plakken’, dan gaan ze nooit de liefde met elkaar bedrijven.”

“Nochtans moeten we die solidariteitsbeweging omarmen. Geef hen erkenning. Sla bruggen. Tussen groot en klein, tussen burgers en professionals en ook tussen sociaal werk en internationale solidariteit. De uitdagingen waar de wereld voor staat zijn enorm. We kunnen ze alleen het hoofd bieden als we allemaal samenwerken.”

Bron: Sociaal.Net (Lisa Develtere)