EXITSTRATEGIE

Exitreden versus exitstrategie

Er is een essentieel verschil tussen een exitreden en een exitstrategie. Een exitreden ontstaat in het hier-en-nu, terwijl een exitstrategie toekomstgericht is.
Stoppen vanwege acuut geldgebrek heeft een andere lading dan stoppen omdat de doelen zijn bereikt. Bij een exitreden kunnen interne èn externe factoren een rol spelen. Voorbeelden van interne factoren zijn gezondheidsproblemen of de leeftijd van bestuurders. Voorbeelden van externe factoren zijn een verslechterde relatie met de lokale partner of geldgebrek omdat fondsenwerving niet (meer) lukt.

Over het algemeen komen exitredenen bij het PI vaker voor dan exit-strategieën. Dat geldt vooral als het werk van het PI beperkt is gebleven tot praktische zaken zoals (op)levering van gebouwen en materialen, terwijl er geen geld was voor organisatiekosten en capaciteitsopbouw.
Capaciteitsopbouw blijkt verreweg het belangrijkst voor duurzame (lees blijvende) resultaten.

Voor PI’s die van plan zijn zichzelf op te heffen of partners ‘daar’ los te laten, is het belangrijk om vast te stellen welke ‘dominante D’ (werkwijze) er gehanteerd wordt. Die werkwijze heeft namelijk belangrijke gevolgen voor de resultaten, in het bijzonder als PI’s duurzame resultaten willen boeken. Voor alle duidelijkheid: de drie ‘D’s’ zijn geen typering van wat PI’s zìjn, – het is dus geen etiket -, maar eerder een typering van verschillende werkwijzen of gedragspatronen.
De meeste PI’s zullen twee of drie werkwijzen hanteren. Ze wisselen doen, denken en delen met elkaar af. Wel zal één van de drie werkwijzen het vaakst worden gehanteerd. Dat noemen we de dominante ‘D’.

DRIE WERKWIJZEN: DOEN, DENKEN EN DELEN

Doen (focus op verbeteren)
Denken (focus op financieren)
Delen (focus op bemiddelen en ontwikkelen)

PI’s met DOEN als dominante D
Deze PI’s onderscheiden zich door hun “hands-on” werkwijze: ze bouwen, verdelen spullen, schrijven stukken en nemen op deze manier de lokale partner werk uit handen. Bovendien gaan ze uit van wat ze zelf te bieden hebben in plaats van uit te gaan van een vraag van de partner ‘daar’.
Deze aanpak staat het lokale eigenaarschap in de weg.
Voor deze PI’s lijkt de exit spontaan tot stand te komen vanwege meerdere exit-redenen die in het hier-en-nu zijn ontstaan – zonder dat er sprake lijkt te zijn van een echte exitstrategie.

Omdat er niet gewerkt is aan lokaal ‘eigenaarschap’ leidt een exit tot verzwakking van de positie van de zuidelijke partner – de belangrijkste, -vaak enige- donor valt immers weg.
Aangezien lokaal eigenaarschap cruciaal is voor duurzaamheid, zal een PI dat uitsluitend in de ‘doen’modus opereert, geen duurzaam (lees blijvend) resultaat kunnen boeken.

Typerende foto van een PI in de ‘doen’ modus: actiefoto met ‘lokale ontvangers’ en Nederlandse (wel)doeners in beeld.

PI’s met DENKEN als dominante D
Deze PI’s houden zich bezig met het faciliteren van geldstromen tussen Nederlandse donoren en partners in het zuiden. Ze focussen op projectbeschrijvingen, rapportages en controles. Ze gaan wel uit van een vraag van de lokale partner, maar hun strenge verantwoordingseisen beperken het eigenaarschap ‘daar’.
Evenals bij ‘doen’ lijkt bij ‘denken’ de exit spontaan tot stand te komen door meerdere exit-redenen, zonder dat er sprake is van een exitstrategie. Dat komt o.a. omdat het vaak om kortetermijnprojecten gaat van 1-2 jaar, onder druk van donoren die snel resultaten willen zien.
Belangrijke exit-redenen zijn het opdrogen van de geldstroom door de moeizamer wordende fondsenwerving in Nederland, of het ontbreken van goede projectvoorstellen en rapportages van de lokale partner.
Meestal worden alleen aanvragen voor materiële voorzieningen gehonoreerd, maar geen organisatiekosten.
Materiële voorzieningen vergen echter onderhoud en als daarvoor geld, kennis en kunde bij de lokale partner ontbreekt, zullen de gefinancierde voorzieningen tijdelijk zijn en niet duurzaam. Verder kunnen de al eerder genoemde strenge verantwoordingseisen bij de zuidelijke partner stress en (opzettelijke) misleiding uitlokken. Dit alles is niet bevorderlijk voor eigenaarschap ‘daar’.
Aangezien lokaal eigenaarschap cruciaal is voor duurzaamheid, zal een PI dat uitsluitend in de ‘denken’ modus opereert, geen duurzaam (lees blijvend) resultaat kunnen boeken. 

PI’s met DELEN als dominante D
De werkwijze die deze PI’s hanteren is altijd vraaggestuurd en daarbinnen is ruimte geschapen voor een gezamenlijk leerproces. Het PI houdt zich bezig met het begeleiden van de zuidelijke partner in de vorm van trainingen, coaching, lobbyen en netwerken. Deze werkwijze lijkt cruciaal voor duurzame ontwikkeling. De belangrijkste exit-reden voor een PI in de ‘delen’ modus is dat het doel is bereikt – de partner kan het zelf.

De achilleshiel van deze werkwijze is de langetermijn aanpak, terwijl vele donateurs en donororganisaties helaas een kortetermijn horizon hebben.

---

DE TOOLKIT