Jan Pronk: ‘Als slechts de helft van onze hulp aankomt, laten we dan de hulp verdubbelen!’

Sinds 2017 werd Jan Pronk elk jaar voor de Partindag uitgenodigd. Hij was telkens verhinderd. Dit jaar lukte het wel. Op 2 november beklom hij het podium in Nijkerk en hield een vurig pleidooi over het belang van ontwikkeling en samen werken. Daarbij zag hij door de kleinschalige, vrijwillige en zelfstandige inzet van particuliere initiatieven een belangrijke bijdrage om de wereld mooier te maken. Hij gaf de zaal mee: “U doet goed, ga door.” En vertel over jullie projecten. Voor een rechtvaardige wereld zonder armoede. Maar vooral “Kijk niet weg. Kijk met de ogen van de ander naar de problemen. En naar jezelf.”

Voor een zaal met bijna 200 deelnemers sprak Jan Pronk zijn verwondering uit over de inzet van al die duizenden mensen die de wereld rechtvaardiger en fraaier willen maken. En dat doen op eigen wijze. Of zoals Sara Kinsbergen het definieert: kleinschalig, vrijwillig en zelfstandig. Hij vroeg zich hardop af waarom je dat zou doen. Ontwikkelingssamenwerking? Hij gaf zelf antwoord. “Omdat je het anders ziet. Niet slimmer, maar anders.” En dan worden doelen gesteld en begint een samenwerking. Pronk spreekt van ontwikkeling als die doelen door de betrokkenen zelf zijn geformuleerd. Het is dus niet voor hen werken, maar met hen.

Deskundig
Pronk herinnerde zich ook een zeker dedain die de grotere NGO’s hadden naar die kleine goede doelen. Onzin zegt hij. De mensen achter deze initiatieven zijn deskundig. Het zijn artsen, landbouwkundigen en leerkrachten. Zij hebben wel degelijk verstand van zaken. Kennen het land en hebben relevante ervaringen.

Bovendien hebben ze directe lijntjes tot de betrokkenen. En fiksen veel zelf en kunnen snel beslissen. Zijn minder bureaucratisch en hebben vrijwel geen dure consultants of intermediairs nodig. Metingen en evaluatie zijn waardevol als ze in verhouding tot het doel staan. Hij voegt toe: “Een beetje verspilling is niet erg.”

Hij geeft het publiek dan ook mee: “U doet goed, ga door.”

Samenwerken
Wel stipt hij aan: “Het particuliere initiatief is niet goed omdat het klein is.” En dan somt hij een aantal aanbevelingen op die volgens hem horen bij een goede samenwerking.

• Neem het project niet over. Het is hun ontwikkeling. Werk wel samen.
• Vermijd de witte blik. Leef je in en luister naar de ander. Ga je verplaatsen in de voetstappen van de ander, hun doel telt.
• Blijf – dat beklijft. Duurzame samenwerking levert wat op, wel kan de samenwerking en de rol veranderen.
• Leer van de ander (wij zijn niet slimmer) laat de mensen ook hier komen, daar leren we allemaal van

Hij vatte het samen: “Kijk niet weg: kijk met de ogen van de ander naar de problemen en naar jezelf.” En dat is niet gehele toevallig ook de titel van het boek dat dit jaar verscheen: Kijk niet weg. Daarin legt journalist en onderzoeker Ellen Mangnus het gesprek dat zij had met Jan Pronk vast. Een aanrader.

Politiseren
Nadat hij zijn mening geeft over het huidige beleid – met de term ontwikkelingshulp zijn we weer terug bij de jaren 50 van de vorige eeuw – komt Pronk met een vijfde aanbeveling.

• Politiseer. Maak een verhaal over wat je doet en vertel dat. Jouw ervaringen maken het verschil. En neem actie.

Daarbij had hij ook nog een oproep: ‘Stop met Ontwikkelingshulp’. Dat wil zeggen stop de hulp voor de economie. Nu wordt vooral de middenklasse en bedrijfsleven bediend. En die kunnen dat best zelf. Maar we kunnen niet alles aan de markt overlaten. Niet voor onderwijs, gezondheidszorg en andere basisvoorzieningen. Zet daarop in. En dat ziet hij bij de particuliere initiatieven.

Nabrander
En als nabrander voor de huidige bezuinigen en de veelgehoorde argumenten waarom ontwikkelingssamenwerking niet helpt, adviseert Pronk: “Als slechts de helft van onze hulp aankomt, laten we dan de hulp verdubbelen!”

Jan Pronk had vast nog uren kunnen doorgaan. Zonder briefje zette hij een sprankelend betoog neem. Sommige deelnemers waren zo onder de indruk dat ze hun voorkeur voor workshops wijzigden en de workshop over activisme volgden. Die werksessie sloot aan op de woorden van Pronk. Marten Janse (Stichting Melania) vatte het op LinkedIn zo samen: ‘Goed doen, kan niet zonder je uit te spreken over het goede doel. Dat noemde Pronk: politiseer!’

 

Tekst: Yvonne van Driel | Partin | 5 november 2024
Foto: Yv! / Partin