Mirjam Vossen

Veel westerse gezondheidswerkers vertrekken met goede bedoelingen om ergens anders een tijdje in een ziekenhuis te werken. Hun ‘westerse’ houding leidt echter vaak tot misverstanden met de lokale staf. Deze relatie tussen westerlingen en lokaal ziekenhuispersoneel was de focus van het proefschrift Behind the smiles dat Judith van de Kamp in oktober 2017 verdedigde. Nu heeft zij er een boek over haar ervaringen geschreven. De derde wereld op je CV. Een praktische gids voor vrijwilligerswerk en stages in een ontwikkelingsland wordt op 6 maart in Amsterdam gepresenteerd.

Over het boek De derde wereld op je CV
Flaptekst: Waterputten slaan, scholen bouwen, zieken verzorgen: jaarlijks stappen vele vrijwilligers en studenten op het vliegtuig om in Afrika, Azië of Zuid-Amerika de handen uit de mouwen te steken en werkervaring op te doen. Fantastisch, of toch niet? Op basis van eigen ervaringen en onderzoek laat Judith van de Kamp de andere kant zien van werken in een ontwikkelingsland. Is die goedbedoelde hulp wel nuttig? Doe je het voor de ander of voor jezelf, en kan dat ook samengaan? Onverbloemd geeft Judith van de Kamp haar kijk op de zin en onzin van kortstondig werk door westerlingen. Ze laat het werkelijke leven in een ontwikkelingsland zien en geeft vele nuttige tips. De derde wereld op je cv is een praktische en kritische gids om van je verblijf een echt onvergetelijke ervaring te maken.

Over haar proefschrift Behind the smiles
De resultaten van het proefschrift laten volgens Van de Kamp zien dat alle betrokken medewerkers van het ziekenhuis voor de buitenwereld een beeld van gelijkheid ophouden, waarbij het contact soepel verloopt en iedereen goed samenwerkt. De interacties die meer achter de schermen plaatsvinden laten echter zien dat er een verscheidenheid aan verborgen transcripten bestaat, en dat deze worden gekarakteriseerd door ongelijkheid, frustraties en conflicten. Van de Kamp laat zien dat dit te maken heeft met de dubbelzinnige percepties die mensen hebben met betrekking tot gelijkheid en ongelijkheid, alsmede hun tegengestelde belangen en percepties van (wie zou moeten beschikken over) macht.

Vooral in deze machtsverhoudingen was Van de Kamp geïnteresseerd. Volgens Trouw neemt Van de Kamp termen als ‘witte superioriteit‘ en ‘wit privilege‘ niet makkelijk in de mond, maar ze verklaren volgens haar wel de scheve verhoudingen. De aanname dat je als westerling sowieso nodig bent, het zogeheten white saviour complex (witte-redder-complex), is ook sterk.

Herkenning bij Particuliere Initiatieven
Op de facebookpagina van Partin reageerden een aantal wereldburgers op het artikel in Trouw. Allereerst merkte Dorien Beurskens (Young Africa) terecht op dat de conclusies uit dit onderzoek natuurlijk voor de hele ontwikkelingssamenwerkingssector gelden.

Ingrid Vink van Learn! Foundation omschreef het dilemma zo: “Wij denken het vaak beter te weten en/of kijken vreemd op van lokale eeuwenoude tradities en gewoonten om iets op een bepaalde manier te doen. Of, nog erger, zijn teleurgesteld als men niet doet wat wij willen.” Volgens haar helpt het al als je je eigen (voor)oordelen en verwachtingen eens stevig onder de loep neemt.

Een goede voorbereiding met zelfreflectie, gericht op ware dienstverlening, is een vereiste, meent Beurskens. En voeg daar luisteren en vragen stellen aan toe. Want zegt Yvette Boltze van Stichting Kumbatio Nederland: “Het is o, zo moeilijk om mensen te laten inzien wat ze aan het doen zijn als ze met een andere cultuur bezig zijn. Te vaak kom ik nog steeds tegen dat ‘wij, westerling’ het allemaal zo goed weten. Dit stagneert vaak het proces tot het bieden van hulp en raakt meer aan superioriteitsgedrag. Vragen stellen daarmee kom je verder. Met elkaar!”

123-rijtje
In een interview op oneworld.nl geeft Van de Kamp de tip om altijd het 123-rijtje af te gaan: 1) sta stil en besef, voordat je een aanname doet, dat je geen idee hebt; 2) vraag waarom iets op een bepaalde manier gebeurt; en 3) biedt de ander de ruimte om uitleg te geven.

Mirjam Vossen schreef een recensie: Stage lopen in Afrika: lees eerst dit boek

______________________

Van de Kamp, J: Behind the smiles. Relationships and power dynamics between short-term westerners and Cameroonian health workers in a hospital in rural Cameroon (UvA, 2017)

Van de Kamp, Judith: De derde wereld op je cv. Een praktische gids voor vrijwilligerswerk en stages in een ontwikkelingsland (Nieuw Amsterdam, 2019)